اينكه خداوند مي فرمايد در حال مستي نماز نخوانيد، آيا
جوازي بر شرب خمر در غير وقت نماز نيست؟
پاسخ:
نظرگاه قرآن در تحريم شراب
در شبه جزيره عربستان، ميخوارگي به صورت يک بلاي عمومي، يک بيماري واگير
درآمده که مبارزه قطعي و اصولي با آن، نياز به طول زمان داشت. امکانات محيط و
شرايط و احوال عموم عرب ها نيز اجازه نمي داد که پيامبر اکرم(ص) بدون مقدمه آن را
تحريم نمايد، بلکه ناچار بود بسان يک طبيب، تدريجا مزاج جامعه را آماده سازد تا
مبارزه قطعي و نهايي صورت پذيرد.
از اين نظر آيه هاي چهار گانه اي که پيرامون ابراز انزجار از شراب نازل گرديده
است، يکنواخت نيست، بلکه از مرحله ابتدايي شروع شده تا آن جا که به صورت قطعي،
تحريم آن را اعلام کرد.
شرط اساسي مبارزه با يک کردار ناشايست، در مرحله نخست،
بيدار کردن افکار و توجّه دادن جامعه به ضررها و مفاسد آن است. تا آمادگي روحي و
انگيزه باطني در جامعه نباشد، مبارزه اصولي با يک کردار ناشايست به
طوري که خود مردم ضامن اجراي آن باشند، امکان پذير نيست.
از اين نظر، قرآن در نخستين بار، در
اجتماعي که ميخوارگي جزء زندگي آن ها بود، ساختن شراب از خرما و انگور را با
"رزق حسن" (روزي نيکو) مخالف دانسته و از اين طريق هشداري به افکار خفته
داده است. چنان که مي فرمايد: "وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ
تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِک لآيَةً لِّقَوْمٍ
يَعْقِلُونَ"
شما اي مردم! از خرما و انگور، هم مايع مست کننده و هم رزق نيکو به دست مي
آوريد". در اين آيه شريفه، براي نخستين بار به مسلمانان گوشزد نمود که ساختن
شراب از انگور براي تجارت نيکو نيست؛ بلکه "ارتزاق حسن" و نيکو آن است
که آن ها را به صورت انگور و خرما مصرف نمايند.
اين آيه، تکاني به افکار عمومي داد و
مزاج آلوده را آماده کرد که پيامبر اکرم (ص) بتواند، پس از آن، لحن خود را شديدتر
کند به وسيله آيه ديگر اعلام کند که نفع جزئي (مادّي) شراب و قمار در برابر آن همه
مضرّات، ناچيز است و اين مطلب را با آيه زير بيان فرموده است: "يَسْأَلُونَک
عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ کبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ
وَإِثْمُهُمَآ أَکبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَک مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ
الْعَفْوَ کذَلِک يُبيِّنُ اللّهُ لَکمُ الآيَاتِ لَعَلَّکمْ تَتَفَکرُونَ؛ از
حکم شراب و قمار از تو سئوال مي کنند، در پاسخ آن ها بگو که اگر چه در قمار و شراب
استفاده جزئي مادّي است ولي ضرر و گناه آن ها بيشتر است".
کلمه "اثم" به هر کار و هر چيزي گفته مي شود که حالتي در روح و عقل
به وجود مي آورد، و انسان را از رسيدن به نيکي ها و کمالات باز مي دارد، بنابراين
وجود "اثم کبير" در شراب و قمار، دليل بر تأثير منفي اين دو در رسيدن به
تقوا و کمالات معنوي و انساني بوده است.
بدون شک، مقايسه سود و زيان، از طريق برتري زيان بر سود، تنها براي مردم
انديشمند و آگاه، در ايجاد انزجار کافي است. ولي توده مردم تا نهي صريح نباشد، با
اين شيوه از بيان؛ از ارتکاب عمل ناشايست خودداري نمي کنند.
از اين رو صريحا اعلام شد که هيچ فرد مسلمان حق ندارد با حالت مستي نماز
بگزارد و اين تشريع الهي با اين آيه اعلام شد: "... لاَ تَقْرَبُواْ
الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکارَي حَتَّي تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ.. ؛ يعني
در حال مستي نماز نخوانيد تا بدانيد چه مي گوييد".
تأثير اين آيه به حدي بود که گروهي،
براي هميشه ميخوارگي را ترک گفتند و منطق آن ها اين بود که چيزي که به نمازتان
زيان مي رساند، بايد مطلقا از برنامه هاي زندگي حذف شود؛ ولي گروه ديگر همچنان
دست از کردار خود برنداشته بودند، و پيامبر زمينه را براي حرام ابدي آماده ديدند
حکم صريح و نهايي حرمت شراب چنين نازل گرديد: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ
آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ
مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ؛ اي
افراد با ايمان! شراب و قمار و بتان و ازلام (يک نوع بخت آزمائي بود)، پليد و نجس
اند، همگي از آن ها اجتناب ورزيد شايد رستگار شويد".
در آيه به تعبيرات متعددي ممنوعيّت
خمر را بيان کرده است:
1. انّما براي حصر و تاکيد به کار
رفته است.
2. شراب و قمار هم رديف انصاب
(بتهايي که شکل مخصوصي نداشتند و تنها قطعه سنگي بودند) ذکر شده است و نشان مي دهد
خطر شراب و قمار به قدري زياد است که در رديف بت پرستي قرار گرفته، به همين دليل
در روايتي از امام صادق(ع) مي خوانيم "شرابخوار همانند بت پرست است".
3. شراب و قمار و بت پرستي و ازلام
همگي به عنوان رجس و پليدي شمرده شده است.
4. تمام اينها از اعمال شيطاني
قلمداد شده است.
5. سرانجام فرمان قاطع براي اجتناب
از آنها را صادر کرده و مي فرمايد (فاجتنبوه) ضمناً بايد توجه داشت که (اجتناب)
مفهومي رساتر از نهي دارد (لاتشرب الخمر) زيرا معني اجتناب فاصله گرفتن و دوري
کردن و نزديک نشدن است که به مراتب از جمله "ننوشيد" رساتر مي باشد و در
نهايت خداوند مي فرمايد بدون ترک اينها رستگاري ممکن نيست: لعلکم تفلحون.
6-. در خود آيه 92 به پاره اي از زيان هاي آشکار شراب و قمار پرداخته نخست مي
گويد: شيطان مي خواهد از طريق شراب و قمار در ميان شما بذر عداوت و دشمني بپاشد و
از نماز و ذکر خدا باز دارد و مي دانيم دشمني و عداوت مسلمين حرام است و ترک نماز
هم حرام است و از طرف ديگر طبق اين آيه شرب خمر مقدمه اين دو کار حرام است و بدون
شک مقدمه حرام اهم حرام است.
7. در پايان به
عنوان يک استفهام تقريري مي گويد: "آيا شما خودداري خواهيد کرد؟" يعني
پس از اين همه تأکيد باز جاي بهانه جويي يا شک و ترديد در مورد ترک اين گناه بزرگ
باقي مانده است؟
[ اين بيان بليغ و
اکيد باعث شد که کساني که تا آن روز به بهانه نبودن بيان قطعي، باده گساري مي
کردند، از ميخوارگي دوري جويند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر